HISTORISCHE WERKGROEP LAND VAN KESSEL,  Project Rekeningen    Home
 

Toelichting bij inv.nr. 1725: Rekeningen van de Meurse pandschap in het land van Kessel 1497/1500.

 

 

 
Deze rekening is een document van 31 bladen, meestal aan twee zijden beschreven. De
hiernavolgende opmerkingen zijn bedoeld om het archiefstuk beter toegankelijk te maken
voor genealogisch en historisch onderzoek.
  
1
Het document bevat twee rekeningen die samen drie rekeningjaren omspannen. Op blad 1
staat de aanhef van de rekening die begon op Sint-Catharinadag (dat is 25 november) van
het jaar 1497, werd voortgezet op Catharinadag 1498 en werd afgesloten op Catharinadag
1499; ‘die tijt is twe jaer’, zoals de rentmeester schreef. De ontvangsten en uitgaven over
1497/1498 en 1498/1499 staan dus in één rekening die doorloopt tot blad 6 rugzijde. Op
blad 7 begint de rekening over 1499/1500; ‘die tijt is eyn jaer’. Deze rekening eindigt op
blad 10 voorzijde.
Dan begint op blad 11 voorzijde de ‘recessus Wilhelms van Kessel, rentmeister’ over de
drie jaren van 1497 tot 1500. Dit zijn de opmerkingen, verklaringen en besluiten
(recessen) die op Onze-Lieve-Vrouwendach Purificationis 1501 (= Maria Lichtmis, 2
februari 1501) zijn gemaakt, zoals op blad 12 voorzijde staat geschreven.

  
2
Uit de volledige datering 2 februari 1501 (xvc ind eyn) op blad 12 voorzijde volgt mede
dat de dateringen 97, 98 en 99 op 1497, 1498 en 1499 betrekking hebben.

  
3
Het document heeft een folio-nummering. Men kan zien dat die in de twintigste eeuw is             aangebracht. Wij hebben per blad (folio) aangegeven of het de voorzijde of de rugzijde
van het betreffende blad betrof.
 
4
Het document bevat rekeningen en cedules. Met de cedules bedoelen wij de naamlijsten
per dorp. Men kan ook zeggen dat de cedules deel uitmaken van de beide rekeningen. De
cedules zijn te vinden op de bladen die hierna in de staat zijn vermeld.

 
       plaats                                         vindplaats van de cedule per soort
 
       latijn                                 census                     precaria                  havena                           pulli
       nederlands                            tyns                          bede                    haver                     hoender
 
       Baerlo                              30 rug                                -                           -                                -
       Blerick                             29 rug                     30 voor                   30 rug                     30 voor
       Brede                      20 voor-rug               21 voor-rug                 22 voor          22 rug-23 voor
       Helden                  23 rug-24 rug           24 rug-25voor                   25 rug               26 voor-rug
       Kessel                              26 rug                     27 voor                 28 voor             28 rug-29rug
       -- *                          27 voor-rug        census domorum
       Lottum                           31 voor                                -                         **                                -
       Sevenum               14 rug-16 rug               17 voor-rug                 18 voor            18 rug-19 rug
       Swolgen                         13 voor                                -                           -               13 voor-rug
       Wanssum            13 rug-14 voor                                -                           -                                -

  
 
  *   Kessel is de enige plaats in deze cedules alwaar een ‘census domorum’ werd genoemd,
naast de “gewone” census. Census domorum kan men vertalen als woningtyns of tyns
van de goederen of tyns van de huishoudingen. In de cedule vindt men bijvoorbeeld
‘Willem pastoers guyt’, ‘struvers huyss’, ‘Stijnen koesters guyt’ en ‘Metten Siberts
husfrouwe goet’.
Ons zijn geen andere vermeldingen van de ‘census domorum’ uit het land van Kessel
bekend. Hoewel deze groep in de cedule van het dorp Kessel werd onderscheiden van de
tynsen op blad 26 rugzijde, vindt men in de rekeningen geen aparte posten van de gewone
tyns in Kessel en de huizentyns in Kessel.

 

 **  De haver (‘even’) te Lottum is in de korte cedule van Lottum onder de census begrepen.

 

  
5
De cedules in deze rekeningen zijn op klassieke wijze gemaakt. Daarmee bedoelen wij
dat de namen van degenen die niet hebben betaald, toch in de cedule staan. De cijfers in
de rekeningen zijn derhalve de bedragen die elke cedule zou hebben opgebracht, indien
iedereen zijn betaalplicht was nagekomen. Degenen die niet hebben betaald of niet alles
hebben voldaan, staan (opnieuw) genoemd onder de restanten. In de hiernavolgende staat
vindt men een overzicht van de restanten per dorp.

 

       plaats                                                            vindplaats van de restanten per soort
 
 
       latijn                                                    census                   precaria           havena              pulli
       nederlands                                              tyns                       bede             haver             honder
 
       Baerlo                                                 5 voor                             -                    -                      -
       Blerick                                                5 voor                             -                    -                     -
       Brede                                  4 rug en 21 voor                             -           6 voor                5 rug
       Helden                                 4 voor en 24 rug                     4 voor           6 voor                5 rug
       Kessel                                   4 rug en 26 rug                       4 rug           6 voor              6 voor
       Lottum                                                        -                             -                    -                      -
       Sevenum                  3 rug-4 voor en 17 voor                     4 voor           6 voor                5 rug
       Swolgen                                                      -                             -                    -                      -
       Wanssum                                              6 rug                             -                    -                      -

  
6
De rentmeester is Willem van Kessel. Hij komt voor op blad 1, 3, 7, 9 en 11, telkens aan
de voorzijde van het blad. Deze persoon hebben wij niet kunnen identificeren. Het zou de
wettige zoon kunnen zijn van Mathijs van Kessel en Margaretha van Hembergh. Het kan
ook een zoon van Gaert van Kessel zijn, en het kan een bastaardzoon van Mathijs van
Kessel zijn [aldus M. Flokstra in het tijdschrift Castellogica 1989-I, blz. 75. Het
tijdschrift berust onder nummer TSW 154 in de bibliotheek van het Venlose
gemeentearchief].
Op blad 11 voorzijde werden ook Alart van Kessel en Thijs van Kessel vermeld. Op blad
3 voorzijde is Thijs van Merwijck, amptman in het land van Kessel, vermeld; op blad 11
voorzijde Gerart van Merwijck.

  
7
De vertaling of transcriptie van dit archiefstuk wijkt af van de andere documenten in deze
site. De getallen (cijfers) in de rekening zijn niet omgezet in arabische notatie, maar staan
in de originele romeinse cijfers.

  
8 De tynsbedragen en de munten kunnen als volgt worden omgerekend in morken.

       1 schelling = 3 alde vlems = 3 x 18 = 54 morken
       1 tijnsgroten of groot = 1 alde vlems = 18 morken
       1 penninck = ¼ groot = ¼ x 18 = 4½ morken
       1 ô = ⅓ penninck = ⅓ x 4½ = 1½ morken
       1 vierlinck = ¼ penninck = ¼ x 4½ = 1 ⅛ morken

Wij hebben geprobeerd de munt die in de rekening werd aangeduid als een o met een
streep erdoor, te identificeren. Dat is niet gelukt. Het zou een oort kunnen zijn, maar dat
weten wij niet zeker.
Voorts hebben wij met behulp van andere archiefstukken getracht de omrekening te
maken van morken naar denieren, stuivers en guldens. Daarin zijn wij evenmin geslaagd.

  
9
Toen in 1364 de Meurse pandschap is aangegaan, heeft de hertog van Gelre geen
inkomsten te Raede (Venraij) tot onderpand gesteld. Om die reden treft men Venraij in
deze rekeningen niet aan.

  
10
Het is ons niet bekend hoe dit document tussen de Gelderse rekeningen terecht is
gekomen. Strikt genomen hoort het daar niet thuis. Men zou het eerder verwacht hebben
in het archief van Meurs (Mörs).