Overzicht van in het Deutsches Zentralarchiv in Merseburg (D.D.R) berustende archivalia door Drs J.C.G.M. Jansen in Studies over de sociaal-economische geschiedenis van Limburg, jaarboek 1970, deel XV. blz. 142 en 143, isbn 90 232 0819 6
OVERZICHT VAN IN HET
DEUTSCHES ZENTRALARCHIV
IN MERSSEBURG (D.D.R.)
BERUSTENDE ARCHIVALIA,
VAN BELANG VOOR DE GESCHIEDENIS
VAN LIMBURG, WAARUIT MICROFILMS
ZIJN VERVAARDIGD TEN BEHOEVE
VAN HET SOCIAAL HISTORISCH CENTRUM
INLEIDING
In 1713 werd bij de vrede van Utrecht het Overkwartiervan Gelder verdeeld onder Oostenrijk, Pruissen en de Staten Generaal. Pruissen kreeg bij die gelegenheid behalve de omgeving van de stad Geldern ook het Ambt Kessel. Dit laatste gebied sloot aan bij thans Nederlandse deel van het hertogdom Kleve, met name Middelaar, Gennep, Ottersum en Heyen. Het Pruissische bewind over een deel van Noord-Limburg heeft geduurd tot 1796, toen deze gebieden ondergebracht werden in het Departement van de Roer.
De intensieve bemoeienissen van de de centrale regering van Pruissen met alle gebieden, die tot het bezit van de koning van Pruissen be-hoorden, maakten het waarschijnlijk, dat de archieven van de Kriegs- und Domänenkammer in Berlijn vele ineteressante dokumenten over de Limburgse geschiedenis bevatten. Die indruk wordt bevestigd door een aantal opmerkingen in de uit 1927 stammende inventaris van het Geheimes Staatsarchiv te Berlijn. De betreffende akten waren echter tot nu toe bijzonder moeilijk te raadplegen, omdat grotre delen van het Geheimes Staatsarchiv tijdens de tweede wereldoorlog in zoutmijnen in het Harzgebergte waren opgeborgen, waar zij na de oorlog door de Russische bezettingsmacht zijn gevonden. Later wer-den ze overgedragen aan de regering van de D.D.R., die vanwege ruimtegebrek een deel van deze archivalia in Merseburg onderbracht. Daar bevindt zich thans vrijwel het gehele oude archief van Pruissen voor de hervorming in 1812, waaronder het z.g. Genraldirektorium.
De vooroorlogse inventaris vermeldt, dat dokumenten betreffende de huidige Nederlandse gebieden in Noord-Limburg en de Gelderse achterhoek gevonden kunnen worden in de afdelingen Geldern en Kleve van het General-Direktorium. Bij een bezoek dat ik in augustus 1969 samen met Drs. J.L. Saes aan Merseburg bracht, kon echter worden vastgesteld, dat dat ook in talrijke andere afdelingen van het Genraldirktorium dokumenten betreffende deze streken zijn opge-borgen. Tijdens dat bezoek konden worden geraadpleegd de General Finanz-Kontrolle; het General-Kassen-Departement; het General-Zoll- und Accisendepartement; de Oranische Erbschaft; de General Forst-verwaltung en de z.g. Repositur 34, waarin vrij onsamenhangende stukken zijn ondergebracht, die meestal territpriale geschillen be-treffen.
Uit de hierboven genoemde archieffondsen konden acten op micro-film worden overgenomen. De enorme omvang van de fondsen dwong echter tot een scherpe selektie. De selektie werd met enige uitzonde-ringen zo gemaakt, dat slechts die dokumentren werden gefilmd, die gespecificeerde gegevens bevatten, zodat de rol van de thans Neder-landse gemeenten nauwkeurig kon worden bepaald. Algemene over-zichten betreffende geheel Kleve en Pruissisch Gelder werden der-halve niet overgenomen. De enige uitzondering daarop vormen enkele dokumenten, die de bevoegdheden van de in Geldern werkzame bestuurscolleges regelden. Dergelijke dokumenten zijn bijzonder waardevol , omdat men daaraan indikaties kan ontlenen over de wijze waarop het bestuur op nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau werd verricht en derhalve waar men bepaalde retroacten moet zoeken, in Merseburg, in Düsseldorf of in Maastricht.
Hierachter is an het gefotokopieerde materiaal een lijst opgenomen, waarin voor Geldern, het General Zoll- und Accisendepartement en
het Limburgse deel van de Holländische Güter een volledige inventaris in verkorte vorm is opgenomen. Van het Clevesche Provinzial Departement en de Oranische Erbschaft zijn de inventarissen in micro
film volledig op ons instituut aanwezig, zodat een samenvatting daarvan op deze plaats overbodig is. Met een sterretje zijn de gekopieerde nummers aangeduid.
Drs. J.C.G.M. Jansen