Tienden Helden


door Jacques Rutten.                                                           

tekst in blauw geeft links aan naar onderliggende bladzijden


 
Van het contract van 1621 volgt hier een transcriptie, met daarna een korte samenvatting.
 
JAAR 1621.
RHCL, Kart 402.    (Foto 9774/9775)
 
Op heut dato den 26 july Ao 1621 hebben wij
onderschriven verpecht onseren thyenden tot Helden den
den nachbaren daselsten gesetzen ende hieronder genoempt,
ein tijt van sess iaeren, den halffen tijt op te seggen dem
es nicht geliefft to continuiren, waer bij wel verstanden
sal worden dat het erste ihaer welches iss 1621 sal bliven ende
geven nae contract der nest verleden dry pacht ihaeren. Maer
nae omgangh desselvigen sullen sij geven iaerlix als
hieronder specificiert iss, met conditien als volgt:
  1. der bethals tagh sal sein allerheyligen, maer in tijt dess
            krichs, in durtrecken der reuther ende soldaten Remigius.
  1. Im fal dat die pechter hare pacht nicht wurden tot bestim-
            ter tijt liveren, sullen die pachtiaeren tot sijn ende die
            thyende hare here wiederom frij verfallen sijn daermee
            te thun wat hunnen geliefft. Ende ock soe die pechter dur
            hare versomnuss in enen schaden geracken wurden, sullen
            sij denselbigen allein tragen ende die gehele pacht to liveren
            schuldig sijn.
3.      Die pechter sullen den pacht op hare eigne kusten live-
ren in Ruremundt op onsen suller offt tot Kessel int
schip nae gelieven der verpechter.
  1. Oock sullen die pechter an stro liveren als onderge-
schriven nach alter gewonheit.
5.      Sie sullen liveren neuw droe end wolgefegt korn.
6.      Item im fall (dat Gott voer sij) dat enige hagelschlagh,
miswass offt here krafft infiel, sullen sij sulckes terstondt to erken-
nen geven den hern verpechteren end nae augenschau-
licher inspectie sal hunnen nae recht ende billigkeith
remissie offt quitschlagh gescheen.
7.      Bey faut ende gebreck gueter bethalinge hebben die
pechter samentlich ende besonders tot enem onderpandt
gestelt alle hare guter, gereyt ende ongereyt tot allen
platzen wo sij gelegen sijn.
 
Bij dese vorss conditien hebben wij verpecht erstlich
 
                        Grotfelt an
Heintgen Piggen, Lietgen van Oel,
Leonart Gomans, Willem van Knippenbergh
Mergen Kessels als betahls leudt. Iaerlixs
roggen 80 malder, bochweytz 24 maer (=malder)
schauff stroe 4 fimmen
an platz der 6 karren turff dat wert an gelt.
 
 
Dat Brockfelt an Marten Gomans
Bastien an gen Endt Willem Engelts iarlixs
to bethalen roggen 40 maer, bochweitz 12 maer,
an stro 2 fimmen, ende platz der 3 karn durff
dat wert an gelt.
 
Dat Vorsterbergerfelt an Treintgen Winckens,
Maes van Einhaus, Johan Stammen, iarlixs
to bethalen roggen 42 maer, bochweitz 12 maer.
An schauff stro 2 fimmen, in platz der 3 karn durff
dat wert an gelt.
 
Dat Biringer felt verpecht an Thijs Stammen
ende Merten Gomans, iahrlixs to bethalen an
roggen 38 maer, bochweitz 12 maer, schauff
stroe 2 fimmen. An platz der 3 karn durff dat wert
an gelt
 
alles sonder argh und list, urkundt der war-
heit hebben beyde partijen underschriven, Die et
anno vom boven.
 
dat Voorderschoth bethaelt Juncker Hillen an
roggen 20 malder, bochweit 2 maer, stro nihil.
 
Ondert:            Fr. Jodocus Emmeling, prior in der carthaus zu Rurmundt.
            Fr. Michael Arnoldi scheffener,
Wilhelm van Knippenbergh
            Ich Hencken Peggen, ich Lennaert Koemans
Ich Besten angen Indt
            ich Merten Goemans, ich Thijs Stammen
 
 
item wen es gefiel dat ein indruch
in den thyenden van den sta-
tischen geschen wurden, sullen die
verpechter die pechters schadloss
halden belangende die thienden 
allein
 
 
 
op de achterkant staat: “Elocatio decimarum in Helden Ao 1621”
na enkele archiefaanwijzingen volgt:
 
                        General:
pachtzedel fur die carthaus
welcher nae onderteichungh
der thyenpechters sal wieder
om hin her op Ruremundt
geschickt werden.
 
 
 
 
 
 
JAAR 1621                 SAMENVATTING
 
Datum 26-7-1621. Contract voor 6 jaar, opzegmogelijkheid na 3 jr. Levering met Allerheiligen, in oorlogstijd met St Remigius. (=1 oktober) Behalve rogge en boekweit moeten de pachters ook stro en turf leveren.
 
Eerste contract waarbij prijs en pachters per veld worden genoemd.
Opvallend is het grote aantal pachters. Dit hangt waarschijnlijk samen met de onzekere tijden: hoe meer pachters hoe grotere zekerheid van levering en hoe geringer het risico voor elke pachter.
 
De pacht moet geleverd in het klooster op de zolder of in het schip in Kessel.
 
Namens kartuizers: prior Jodocus Emmeling en scheffener (procurator) Michael Arnoldi.
 
 
 
GROOTVELD                       104m, 80m rogge en 24m boekweit*. 6 karren turf en 4 vimmen stro. Pachters:  Heintgen Piggen, Lietgen van Oel, Willem v Knippenbergh, Leonart Gomans en Mergen Kessels.
BROEKVELD                       52m; 40m rogge en 12m boekweit; 3 karren turf en 2 vimmen stro. Pachters Marten Gommans, Bestien An gen Endt en Willem Engels.
VOSBERGERVELD             54m; 42m rogge en 12m boekweit; 3 karren turf, 2 vimmen stro. Pachters Treintgen Winckens (Kartuizershof) Maes van Einhaus (= v Ninhuys) en Johan Stammen
BERINGERVELD                50m; 38m rogge en 12m boekweit; 3 karren turf en 2 vimmen schoof. Pachters Thijs Stammen en Merten Gomans.
VORDERSCHOTVELD       22m; 20m rogge en 2m boekweit. Is al veel jaren op dezelfde voorwaarden uitgegeven aan jonker Hillen, de eigenaar van ten Hove, of Hoof. De prijs is veel lager dan normaal.*
 
 
·        Dit hangt misschien samen met het feit dat de familie Hillen al heel lang de Heldense tienden van de kartuis verheft voor het leenhof van Horn, en daar ook de kosten voor draagt. Later zal er een proces ontstaan waarbij, o.a. op basis van die verheffingen, beweerd wordt dat de tienden helemaal niet in eigendom zijn bij de kartuis.
Zelfs Renier vander Boye, die ten Hove in 1675 aankoopt, claimt nog op basis van deze verheffingen de tienden van de kartuizers.
·        Dit is het eerste contract waarin boekweit genoemd wordt.